Do metod oceny sposobu żywienia należą następujące metody:
- Metoda 24-godzinnego wywiadu
- Metoda bieżącego notowania
- Metoda Wellnavi
- Metoda częstości spożycia (FFQ Food FrequencyQuestionnaire)
- Metoda punktowa
- Metoda inwentarzowa
- Metoda wagowa
- Metoda rejestracyjno-wagowa
- Metoda chemiczno-analityczna
Ze względu na czas metody oceny żywienia można podzielić na:
Metody retrospektywne
polegają na odtwarzaniu z pamięci przez badanego spożytych produktów, ich ilości oraz częstotliwości w danym czasie (dzień, tydzień, miesiąc). Wyróżnia się:
- Wywiad 24-godzinny
- Częstość spożycia
- Historia żywienia
- Metoda punktowa
- Półilościowa częstość spożycia
Metody prospektywne
polegają na zapisywaniu i rejestrowaniu danych o żywności zaraz po jej spożyciu. Wyróżnia się:
- Metodę bieżącego notowania
- Metodę inwentarzową
- Metodę wagową
- Metodę rejestracyjno-wagową
- Metodę chemiczno-analityczną
Z kolei ze względu na rodzaj zbieranych informacji metody oceny żywienia można podzielić na:
- Metody jakościowe
- Metody ilościowe
- Metody jakościowo-ilościowe
Metody jakościowe
informują o rodzajach produktów spożywczych, częstości ich spożywania oraz ich liczbie, rodzaju i przerwach między posiłkami, a także sposobach ich przygotowywania. Wyróżnia się:
- Metodę Wellnavi
- Częstość spożycia (FFQ)
- Metody punktowe
Metody ilościowe
dostarczają informacji o ilości produktów spożywanych indywidualnie lub w populacji. Wyróżnia się:
- Metody inwentarzowe
- Metody wagowe
- Metody rejestracyjno-wagowe
- Metody chemiczno-analityczne
Metody jakościowo-ilościowe
dają informacje o składzie posiłków, częstości i ilości spożywanych produktów oraz składników pokarmowych w nich zawartych. Należą do nich:
- Wywiad 24 godzinny
- Historia żywienia
- Metoda bieżącego notowania
- Półilościowa częstość spożycia
Przegląd metod oceny sposobu żywienia
Poniżej zaprezentowane zostały najbardziej znane metody oceny sposoby żywienia.
Metoda 24-godzinnego wywiadu
Polega na zbieraniu wywiadu ze spożycia żywności z ostatnich 24 godzin.Służy do badania sposobu żywienia na poziomie grupowym i indywidualnym. Wywiad może być przeprowadzany korespondencyjnie, telefonicznie lub podczas bezpośredniej rozmowy.
Metoda bieżącego notowania
Polega na dokładnym zapisywaniu wszystkich produktów żywnościowych i potraw spożytych przez badanego, uwzględniając pory posiłków, masy posiłków, technik przygotowywania. Notowanie prowadzi się najczęściej przez 3 dni (dwóch roboczych, jednego weekendowego) lub 7 dni. Metoda ta wymaga dokładności w prowadzeniu i odpowiedniego poinformowania badanego o zasadach prowadzenia notowania.
Metoda Wellnavi
Metoda Wellnavi to fotografowanie telefonem posiłków spożywanych w ciągu dnia i przekazywanie ich w celu oceny dietetykowi. Dodatkowo wypełniany jest krótki kwestionariusz. Takie rozwiązanie jest ułatwieniem oceny sposobu żywienia osób żywiących się poza domem.
Metoda częstości spożycia (FFQ Food FrequencyQuestionnaire)
Jest to metoda kwestionariuszowa, zawierająca listę produktów spożywczych i częstość ich spożycia. Kwestionariusz zawiera ok 30 pytań z najczęściej spożywanymi produktami. Metoda ta jest prosta i ma niski koszt przeprowadzenia. Może być stosowana w badaniu osób indywidualnych oraz populacji lub danej grupy osób.
Metoda punktowa
Metoda punktowa sprawdza poprawność jadłospisu i racji pokarmowej spożywanej w ciągu tygodnia za pomocą przyznawanych punktów. Uwzględniają ilość posiłków, częstość oraz typ i spożycie składnika pokarmowego. Sumę przyznanych punktów porównuje się ze skalą i na tej podstawie ocenia prawidłowość sposobu żywienia. Wyróżnia się tutaj: test Bielińskiej, ocenę według Starzyńskiej, klasyfikację Szewczyńskiego oraz Index zdrowego żywienia (HEI) czy Wskaźnik zdrowej diety (HDI).
Metoda inwentarzowa
Metoda inwentarzowa polega na badaniu żywności spożywanej w gospodarstwie domowym w ciągu (najczęściej) 7 dni. Masa wszystkich produktów spożywczych oznacza ich zużycie w czasie badania. Spożycie dzienne oblicza się dzieląc je przez liczbę osób w gospodarstwie domowych oraz uwzględniając współczynnik strat żywności w wysokości 10%.
Metoda wagowa
Metoda wagowa polega na ważeniu wszystkich spożywanych przez badanego spożytych produktów uwzględniając resztki talerzowe.
Metoda rejestracyjno-wagowa
Metoda rejestracyjno-wagowa polega na ważeniu lub określeniu w miarach domowych żywności zużywanej do przygotowywania posiłków.
Metoda chemiczno-analityczna
Metoda polega na analizie chemicznej duplikatów posiłków spożytych przez badanego. Pozwala ona na oznaczenie ilości poszczególnych składników odżywczych i jest metodą o największej dokładności.
Bibliografia
Ciborowska H, Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
